ʻO Deep Wells ka hopena i ka wai i hoʻohaumia ʻia e PFAS? Manaʻo kekahi poʻe kamaʻāina o ka ʻākau hikina o Wisconsin.

Ua hoʻomaka ʻo Luisier ʻoihana ʻoihana e ʻeli i ka lua hohonu ma ka pūnaewele ʻo Andrea Maxwell ma Peshtigo i ka lā 1 o Dekemaba, 2022. Hāʻawi ʻo Tyco Fire Products i nā lawelawe wili manuahi i nā mea hale e like me ka hopena hiki ke hoʻopau i ka PFAS contamination mai kā lākou mau waiwai. Ke kānalua nei nā kamaʻāina ʻē aʻe a makemake lākou i nā wai inu palekana ʻē aʻe. Kiʻi mahalo ʻia e Tyco/Johnson Controls
ʻO ka pūnāwai o kona home ma Peshtigo e pili ana i ke kula kaua ahi ʻo Marinette, kahi i hoʻohana mua ʻia ai i ka huʻi ahi i komo i loko o ka wai o ka honua i ka manawa. ʻO Tyco Fire Products, nona ka hale, hoʻāʻo ʻia ma kahi o 170 luawai ma ka wahi no PFAS (ʻike ʻia ʻo "kemika mau").
Ua hoʻāla ka poʻe hoʻoponopono a me nā loea olakino i nā hopohopo e pili ana i nā tausani o nā kemika synthetic no ka mea ua hoʻopili ʻia lākou i nā pilikia olakino koʻikoʻi, e pili ana i ka maʻi ʻaʻai a me ka testicular, maʻi thyroid, a me nā pilikia fertility. ʻO ka PFAS a i ʻole ka perfluoroalkyl a me nā mea polyfluoroalkyl ʻaʻole i biodegrade maikaʻi i ke kaiapuni.
Ma 2017, ua hōʻike ʻo Tyco i nā kiʻekiʻe kiʻekiʻe o ka PFAS i ka wai o ka lepo i nā mea hoʻoponopono aupuni no ka manawa mua. I ka makahiki aʻe, ua hoʻopiʻi ka poʻe kamaʻāina i ka hui no ka hoʻohaumia ʻana i ka wai inu, a ua loaʻa kahi $ 17.5 miliona i ka makahiki 2021. No nā makahiki ʻelima i hala iho nei, ua hāʻawi ʻo Tyco i nā kamaʻāina me nā ʻōmole wai a me nā ʻōnaehana hoʻomaʻemaʻe home.
ʻO kahi ʻike lewa o kahi mea hana ʻaelike e wili ana i ka lua hohonu ma ka kahua ʻo Andrea Maxwell ma Peshtigo ma Dekemaba 1, 2022. Ke hāʻawi nei ʻo Tyco Fire Products i nā lawelawe wili manuahi i nā mea hale ma ke ʻano he hopena kūpono i ka PFAS contamination ma ko lākou mau waiwai. koho a makemake i nā koho palekana ʻē aʻe ma mua o ka wai inu. Kiʻi mahalo ʻia e Tyco/Johnson Controls
Ua ʻōlelo ka poʻe kaiapuni i kekahi mau hihia, akā ʻaʻole nā ​​​​mea āpau, hiki i nā pūnāwai hohonu ke hoʻonā i ka pilikia o ka hoʻohaumia PFAS. Hiki i kēia mau mea kemika ke komo i loko o nā aquifers hohonu, ʻaʻole hiki i kēlā me kēia kumu wai hohonu ke hāʻawi i kahi lako wai inu palekana me ka mālama ʻole ʻia. Akā i ka ʻike hou ʻana o nā kaiāulu ʻaʻole palekana nā pae o ka PFAS i kā lākou wai inu, ke ʻimi nei kekahi poʻe inā ʻo nā pūnāwai hohonu ka pane. Ma ke kaona komohana hema o Wisconsin o Campbell ma Ile de France, ua hōʻike ʻia nā hoʻokolohua ma 2020 i nā kiʻekiʻe kiʻekiʻe o PFAS i nā luawai pilikino. I kēia manawa, e wili ke kūlanakauhale i kahi hoʻāʻo maikaʻi ma ka wai hohonu o ka ʻāina e ʻike inā hiki ke lilo i kumu palekana o ka wai inu.
Ma ka ʻĀkau Hikina ʻo Wisconsin, ke kū nei ʻo Tyco i nā hoʻopiʻi he nui e pili ana i ka contamination PFAS. Ma mua o kēia makahiki, ua hoʻopiʻi ka 'Oihana Hoʻokolokolo ʻo Wisconsin iā Johnson Controls a me kāna hui ʻo Tyco no ka hōʻike ʻole ʻana i nā kiʻekiʻe kiʻekiʻe o PFAS i ka wai o ka mokuʻāina no nā makahiki. Ua ʻōlelo nā luna o ka ʻoihana ua manaʻo lākou ua kaupalena ʻia ka haumia i ka pūnaewele ʻo Tyco, ʻoiai ua ʻōlelo ka poʻe hoʻohewa ua ʻike nā mea a pau i ke kahe o ka wai.
“Hiki anei i kekahi mea ke hana koke? ʻaʻole maopopo. Malia paha, "wahi a Maxwell. “E mau ana ka haumia ma laila? ʻAe. Aia mau ia ma laila a ke hana nei lākou i nā mea āpau e hiki ai ke hoʻomaʻemaʻe i kēia manawa.
ʻAʻole ʻae nā kamaʻāina āpau i hoʻopilikia ʻia e ka pollution PFAS me Maxwell. Ma kahi o ʻelua kakini mau kānaka i kau inoa i kahi palapala noi e kāhea ana i nā kamaʻāina o ke kaona ʻākau hikina hikina o Wisconsin e hui pū me Marinette kokoke i ka wai o ke kūlanakauhale. ʻO kekahi poʻe e koho e kūʻai i ka wai mai ke kūlanakauhale ʻo Peshtigo a i ʻole e kūkulu i kā lākou pono wai ponoʻī.
Ua kūkākūkā ʻo Tyco a me nā alakaʻi o ke kūlanakauhale i nā koho no nā makahiki, a ʻōlelo nā ʻaoʻao ʻelua i kēia manawa ʻaʻole hiki i nā kamaʻilio ke hiki i ka ʻae ʻana i kahi hopena mau i ka pilikia wai.
I kēia hāʻule, ua hoʻomaka ʻo Tyco e hāʻawi i nā ʻaelike hohonu hohonu i nā mea hale e ʻike i ko lākou makemake. ʻO ka hapalua o nā mea i loaʻa, a i ʻole 45 mau kamaʻāina, ua kau inoa i nā ʻaelike, wahi a ka hui. Ma lalo o ka ʻaelike, e wili ʻo Tyco i nā luawai i loko o nā aquifers hohonu a hoʻokomo i nā ʻōnaehana noho e hoʻoluliluli i ka wai a mālama i nā kiʻekiʻe o ka radium a me nā mea haumia ʻē aʻe i loko o ka wai hohonu. Ua hōʻike ʻia nā hoʻāʻo maikaʻi ma ia wahi i nā pae radium ma kahi o ʻekolu a ʻeono manawa kiʻekiʻe ma mua o nā kūlana wai inu federal a mokuʻāina.
"He hui ia o nā ʻenehana e hoʻoneʻe pono i kēia mau mea kūlohelohe me ka mālama ʻana i ka maikaʻi a me ka ʻono o ka wai," wahi a Cathy McGinty, Luna Hoʻokele o ka Sustainability ma Johnson Controls.
ʻIke lewa o ka Tyco Fire Training Center ma Marinette. Ua ʻōlelo ka DNR he ʻikepili kā lākou e hōʻike ana i ka wai ʻino i loaʻa ka PFAS i hele mai mai nā kikowaena aʻo. ʻIke ʻia kēia mau mea kemika e hōʻiliʻili i loko o nā mea olaola i hana ʻia ma nā mea kanu hoʻomaʻemaʻe wai, a laila puʻunaue ʻia i nā māla mahiʻai. Na Johnson Controls International
ʻAʻole i hōʻike ʻia ka hoʻāʻo ʻana i ka PFAS i loko o ka hohonu hohonu, kahi i hoʻohana ʻia e nā kaiāulu e pili ana i kumu wai inu ma waho o ka wahi i haumia a puni ke kula ahi, wahi a McGuinty. Eia nō naʻe, e like me ka Wisconsin Department of Natural Resources, aia kekahi mau pūnāwai hohonu ma ia wahi i nā pae haʻahaʻa o nā pūhui PFAS. Ua hōʻike pū ka ʻoihana i ka hopohopo e hiki i ka PFAS ke komo i loko o nā aquifers hohonu.
No nā kaiāulu i hoʻopilikia ʻia e PFAS, ua ʻike lōʻihi ka DNR ʻo ka hāʻawi ʻana i ka wai kūloko ke koho maikaʻi loa no ka wai inu palekana. Eia naʻe, ua ʻōlelo ʻo Kyle Burton, ka luna hoʻomalu o DNR o nā hana kula, ua ʻike ka ʻoihana e makemake kekahi poʻe kamaʻāina i nā pūnāwai hohonu, ʻo ia paha kahi hopena lōʻihi. Ua ʻōlelo ʻo ia e hōʻemi ana ʻo Tyco a me Johnson Controls i ka hopena o ka hoʻopaʻa ʻana i kēia mau hoʻolālā maikaʻi.
"Ua ʻike mākou ua hana ʻo (Johnson Controls) i kā lākou hana pono i ka hoʻolālā ʻana i nā pūnāwai a lākou i manaʻo ai, a makemake mākou e hiki ke hoʻolako i ka wai ʻole PFAS," wahi a Burton. "Akā, ʻaʻole mākou e ʻike a hiki i ka wā e hoʻāʻo ai mākou i kēia mau pūnāwai ma ia wahi i kekahi manawa e hōʻoia ʻaʻole ʻaʻohe hoʻopaʻapaʻa."
Mālama ʻia ka aquifer haʻahaʻa, akā ua ʻōlelo ʻo Burton aia nā māwae ma kekahi mau wahi e hiki ke hoʻoweliweli i ka haumia. E alakaʻi ʻo Tyco a me Johnson Controls i nā hoʻokolohua hohonu hohonu no ka PFAS a me nā mea ʻē aʻe e loiloi i ka pono o ka ʻōnaehana hoʻomaʻemaʻe i ka makahiki mua o ka hoʻokomo ʻana. Hiki i ka ʻelele DNR ke nānā i ka pono no ka nānā pinepine ʻana.
ʻO ke kumu wai haʻahaʻa paha ʻo St. Pete Sandstone Formation a i ʻole he aquifer kūloko ma lalo o ʻelua hapakolu hema o ka mokuʻāina. Ua ʻike ʻia kahi haʻawina 2020 e piʻi aʻe ana nā pae radium i nā lako wai lehulehu i loaʻa mai nā aquifers i nā makahiki he ʻelua i hala. ʻO ka wai hohonu hohonu e pili ana me nā pōhaku no ka manawa lōʻihi a no laila e pili ana i nā kiʻekiʻe o ka radium, wahi a nā mea noiʻi. Ua ʻōlelo pū lākou he mea kūpono ke manaʻo e piʻi aʻe nei ke kūlana no ka mea ua ʻeli ʻia nā pūnāwai o ke kaona i mea e pale aku ai i ka hoʻohaumia ʻana i ka wai lepo me nā mea haumia.
Ua piʻi aʻe ka nui o ka Radium ma ka ʻaoʻao hikina o ka mokuʻāina, akā ua piʻi aʻe nā pae ma ke komohana a me ke kikowaena o Wisconsin. Ke piʻi aʻe ka noʻonoʻo ʻana, hiki ke koi ʻia nā kaiāulu a i ʻole nā ​​​​mea hale e makemake e hoʻohana i ka aquifer i kumu wai inu e hana hou aku i ka lāʻau lapaʻau, ʻoi aku ke kumu kūʻai.
Ma ke kūlanakauhale ʻo Peshtigo, koi ʻo Johnson Controls e hoʻokō ka wai i nā kūlana wai o ka mokuʻāina, me nā kūlana PFAS i hāpai hou ʻia e ka mokuʻāina. Ua ʻōlelo pū lākou e hoʻokō lākou i nā kūlana hou e hele mai ana mai ka DNR a i ʻole ka EPA, ʻoi aku ka haʻahaʻa a ʻoi aku ka palekana o ke olakino lehulehu.
No 20 mau makahiki, ua hoʻolālā ʻo Tyco a me Johnson Controls e lawelawe i kēia mau pūnāwai. A laila, pili i ke konohiki. E uku wale lākou no hoʻokahi hoʻonā wai no kēlā me kēia kamaʻāina i manaʻo ʻia e ka hui.
No ka mea ua ʻae ka nui o nā kamaʻāina i ka hāʻawi ʻana a Tyco e wili i kahi lua hohonu, ʻaʻohe manaʻo ʻae ʻo kēia ka hopena maikaʻi loa. No nā kaiāulu e pili ana i ka PFAS contamination, hoʻopaʻapaʻa i waena o nā kamaʻāina e hōʻike ana i ka paʻakikī o ka pilikia a me ka paʻakikī o ka hiki ʻana i nā hopena i ʻae ʻia.
Ma ka Pōʻalima, ua hoʻolaha ʻo Jennifer i kahi palapala noi e hōʻuluʻulu i ke kākoʻo no ka hoʻohuli ʻana i nā kamaʻāina kahakai o ke kūlanakauhale i Marinette no ka lako wai o ke kūlanakauhale. Manaʻo ʻo ia e hōʻiliʻili i nā pūlima lawa e waiho ai me Marinette City Council ma ka hopena o Malaki, a ua uku ʻo Tyco i kahi kākāʻōlelo e aʻo iā ia i ke kaʻina hui. Inā hoʻohui ʻia ka hui, ʻōlelo ka hui e uku ʻo ia no ka paipu a hoʻolilo i kahi uku uku i nā mea hale no ka hoʻonui ʻana i nā ʻauhau a i ʻole nā ​​​​uku wai e pili ana i ke koho.
Loaʻa iā Jeff Lamont kahi punawai inu ma kona home ma Peshtego, Wisconsin ma muli o ka PFAS i hoʻohaumia i ka wai pā. ʻO Angela Major/WPR
"Manaʻo wau ua pau," wahi a ka Pōʻalima. "ʻAʻole ʻoe e hopohopo e pili ana i ka hoʻohaumia ʻana, ka nānā mau ʻana, pono e hoʻohana i nā ʻōnaehana hoʻomaʻemaʻe a me nā mea āpau."
ʻO ka Pōʻalima aia i loko o ka pollution plume a hōʻike nā hōʻike i nā haʻahaʻa haʻahaʻa o PFAS. Loaʻa iā ia ka wai ʻōmole mai Tyco mai, akā hoʻohana mau kona ʻohana i ka wai puna no ka kuke ʻana a me ka ʻauʻau.
Ua ʻōlelo ʻo Peshtigo City Chair Cindy Boyle, ke noʻonoʻo nei ka papa i ka koho koho DNR no ke komo ʻana i ka wai palekana ma o nā keʻena lehulehu, inā ma ko lākou mau kaiāulu a i ʻole nā ​​​​kaiāulu kokoke.
"I ka hana ʻana pēlā, hāʻawi ia i ka mākaʻikaʻi palekana ma o ke Komisina o ka lawelawe aupuni e hōʻoia i ka inu ʻana o ka poʻe noho i ka wai palekana," wahi a Boyle.
Ua ʻike ʻo ia ʻaʻole makemake ke kūlanakauhale ʻo Marinette e hāʻawi i ka wai me ka ʻole o ka hoʻohui ʻana i nā kamaʻāina. Ua ʻōlelo hou ʻo Boyle, ʻo ka hoʻohui ʻana i kekahi poʻe kamaʻāina e hōʻemi ana i ka waihona ʻauhau o ke kūlanakauhale, me ka ʻōlelo ʻana e ʻoi aku ka nui o ka poʻe e noho ana ma ke kūlanakauhale. Ua kūʻē kekahi poʻe kūlanakauhale i ka hoʻohui ʻia ʻana ma muli o nā ʻauhau kiʻekiʻe, ka nui o ka wai, a me nā kapu i ka hopu holoholona a i ʻole ke puhi ʻana i ka nahele.
Eia naʻe, aia nā hopohopo e pili ana i ke kumukūʻai o ke kūkulu ʻana i ka pono wai ponoʻī o ke kūlanakauhale. ʻO ka maikaʻi loa, ʻōlelo ʻia nā manaʻo o ke kūlanakauhale e hiki ke kūʻai ʻia ke kumukūʻai ma mua o $ 91 miliona e kūkulu ai, ʻaʻole me nā hana hoʻomau a me ka mālama ʻana.
Akā ua ʻike ʻo Boyle e lawelawe ka pono i nā kamaʻāina ʻaʻole wale ma nā wahi i manaʻo ʻia e ka hui he haumia, akā ma nā wahi ākea kahi e hoʻohālikelike ai ʻo DNR i ka contamination PFAS. Ua hōʻole ʻo Johnson Controls a me Tyco i ka hoʻāʻo ʻana ma laila, me ka ʻōlelo ʻana ʻaʻole kuleana o nā hui no kekahi ʻino ma ia wahi.
Ua hoʻomaopopo ʻo Boyle ua huhū ka poʻe noho i ka wikiwiki o ka holomua a ʻaʻole maopopo inā hiki i nā koho a lākou e ʻimi nei ke hiki i nā poʻe noho a i ʻole ke Komisina lawelawe Aupuni. Wahi a nā alakaʻi o ke kūlanakauhale ʻaʻole lākou makemake i ka poʻe ʻauhau e lawe i ke kumukūʻai o ka hāʻawi ʻana i ka wai palekana ma o ka pono.
"ʻO ko mākou kūlana i kēia lā ua like ia me ka hoʻomaka ʻana," wahi a Boyle. "Makemake mākou e hana i nā mea āpau e hiki ai iā mākou ke hāʻawi i ka poʻe āpau i ka wai inu palekana ma ke kumu hoʻomau ma ka lilo o ka poʻe kuleana."
Akā ʻo kekahi mau kamaʻāina, ʻo Maxwell hoʻi, ua luhi i ka kali ʻana. ʻO kēia kekahi o nā kumu makemake lākou i nā hoʻonā hohonu hohonu.
No nā nīnau a manaʻo paha, e kelepona iā WPR Listener Support ma 1-800-747-7444, leka uila listener@wpr.org, a i ʻole e hoʻohana i kā mākou Listener Feedback Form.
© 2022 Wisconsin Public Radio, he lawelawe na ka Hui Hoʻonaʻauao Hoʻonaʻauao Wisconsin a me ke Kulanui o Wisconsin-Madison.


Ka manawa hoʻouna: Dec-21-2022